Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych przysługuje osobom wykonującym pracę zarobkową. Zgodnie ze znowelizowanymi z dniem 1 stycznia 2019 r. przepisami ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1881) osobą wykonującą pracę zarobkową jest pracownik lub osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.
Ważne
Wszystkie osoby wykonujące pracę bez jakiegokolwiek rozróżnienia, czy to zatrudnione na stałe, czy na czas określony lub na podstawie umowy prawa cywilnego, także samozatrudnione mają prawo tworzyć i przystępować do organizacji związkowych według swego uznania. Nawet przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia tych osób prawa przynależności i wstępowania do związków zawodowych. Nadal mogą prowadzić działalność związkową, w tym sprawować funkcje związkowe jakie do czasu zatrudnienia wykonywały. Podobnie bezrobotni zachowują prawo przynależności związkowej.
Współpraca ze związkami zawodowymi wymaga znajomości takich zagadnień jak:
- Reprezentatywność
- Wolność koalicji
- Zakładowa i międzyzakładowa organizacja związkowa
- Szczególna ochrona
- Uprawnienia związku zawodowego w sprawach indywidualnych, zbiorowych i uczestnictwo w podmiotach przedstawicielskich
- Zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy
- zwolnienie na okres kadencji
- urlop bezpłatny
- czynność doraźna
Zbiorowe prawo pracy to przede wszystkim współpraca pracodawcy ze związkami zawodowymi, która nie musi być konfliktowa. Zbiorowe prawo zatrudnienia to jednak również inne przedstawicielstwa pracownicze w zakładzie pracy, ponadto spory zbiorowe prowadzone w oparciu o przepisy ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 399 z późn. zm.).
Międzynarodowa Organizacja Pracy
Szczególnie istotną rolę w zakresie zbiorowego prawa pracy odgrywa Międzynarodowa Organizacja Pracy, której Polska jest członkiem od 1919 r. czyli od momentu jej utworzenia. Związkowe standardy MOP tworzone są w oparciu o prace trzech głównych organów:
- Międzynarodowej Konferencji Pracy,
- Rady Administracyjnej,
- Międzynarodowego Biura Pracy.
Standardy MOP to przede wszystkim decyzje Komitetu Wolności Związkowych tzw. orzecznictwo MOP, które w formie książkowej wydawane są co kilka lat. Poniżej do pobrania dwie ostatnie publikacje wydane przez International Labour Office, Geneva.